Endometriose is een aandoening die vaak wordt onderschat. Door de zorg, door de maatschappij en door vrouwen zelf. Omdat de pijn erbij zou moeten horen. Maar pijn mag nooit “normaal” zijn.
Endometriose is een chronische, ontstekingsachtige aandoening waarbij weefsel dat lijkt op het baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder groeit. Dit kan enorme impact hebben op je dagelijks leven, je gezondheid en je vruchtbaarheid. Toch duurt het gemiddeld 7 tot 12 jaar voordat vrouwen een diagnose krijgen.
Op deze pagina leggen we uit wat endometriose precies is, hoe het wordt vastgesteld, welke behandelopties er zijn en wat jij zelf kunt doen om je klachten te verlichten.
Wat is endometriose?
Het ontstaat wanneer weefsel dat lijkt op het endometrium (het slijmvlies dat je tijdens je cyclus opbouwt en afstoot) buiten de baarmoeder groeit. Die plekjes kunnen zich bevinden op je eierstokken, buikvlies, darmen, blaas en het gebied tussen baarmoeder en endeldarm (rectovaginale septum)
In zeldzame gevallen wordt het zelfs gevonden op het middenrif of de longen. Deze plekjes reageren op hormonen, kunnen ontsteken, veroorzaken pijn en kunnen littekenweefsel vormen.
Hoe vaak komt endometriose voor?
Bij ongeveer 1 op de 10 vrouwen in de vruchtbare leeftijd komt het voor, wereldwijd zo’n 176 miljoen vrouwen (WES/WERF, 2021). Dat maakt het een van de meest voorkomende chronische aandoeningen onder vrouwen.
Ondanks de enorme omvang van deze groep duurt het gemiddeld 7 tot 12 jaar voordat vrouwen eindelijk de juiste diagnose krijgen. Je vraagt je waarschijnlijk af waarom dit zo lang duurt. Dit heeft verschillende oorzaken:
1. Normalisering van pijn
Veel vrouwen leren van jongs af aan dat “pijnlijke menstruaties er nu eenmaal bij horen”. Daardoor zoeken ze minder snel hulp, en worden hun klachten niet altijd serieus genomen wanneer ze die wél bespreken.
2. Gebrek aan kennis, zelfs in de zorg
Endometriose is complex en heeft veel mogelijke symptomen. Niet alle zorgverleners herkennen het direct, waardoor vrouwen vaak jarenlang van huisarts naar specialist worden doorverwezen zonder duidelijk antwoord.
3. Symptomen die lijken op andere aandoeningen
Het kan zich uiten als darmklachten, blaasproblemen, bekkenpijn, rugpijn, vermoeidheid, zware menstruaties of pijn bij seks. En dat maakt het lastig om de juiste richting op te denken.
Veel vrouwen krijgen eerst diagnoses zoals prikkelbaar darmsyndroom (PDS), stressklachten of “hormonale disbalans”.
4. Laparoscopie is nog steeds de enige manier om endometriose écht vast te stellen
Een echo kan soms afwijkingen laten zien, maar het is op beeldvorming lang niet altijd zichtbaar. Voor veel vrouwen blijft een laparoscopie (kijkoperatie) daarom de enige manier om een definitieve diagnose te krijgen. Omdat een kijkoperatie een medische ingreep is, wachten artsen vaak zo lang mogelijk met dit advies, zeker als hormoontherapie of pijnbehandeling eerst geprobeerd kan worden. Die terughoudendheid is begrijpelijk, maar zorgt er ook voor dat vrouwen soms jaren blijven rondlopen met klachten zonder duidelijk antwoord.
5. Variatie in ernst en klachten
Sommige vrouwen hebben lichte endometriose maar hevige pijn. Anderen hebben ernstige endometriose maar bijna geen symptomen. Door deze variatie wordt het nog moeilijker om patronen te herkennen.
Veel vrouwen groeien op met het idee dat hevige menstruatiepijn “erbij hoort”. Huisartsen horen dit zó vaak, dat ze er soms ook niet direct alarmbellen van krijgen. Volgens WES/WERF is deze normalisering de belangrijkste reden voor late diagnoses.
Daarnaast zijn de klachten uiteenlopend en lijken ze soms op:
- prikkelbare darmsyndroom
- blaasontstekingen
- bekkenbodemklachten
- of “onverklaarbare” pijn
Zelfs bij gynaecologen wordt endometriose niet altijd direct zichtbaar. Het vraagt ervaring en vaak aanvullend onderzoek.
Symptomen van endometriose
De klachten kunnen verschillen per vrouw en per locatie van de endometrioseplekken. Veelvoorkomende symptomen zijn:
- zeer pijnlijke menstruaties (die je dagelijkse leven beïnvloeden)
- pijn tijdens of na seks
- pijnlijke ovulatie
- chronische buik- of bekkenpijn
- (zeer) hevig bloedverlies
- vermoeidheid / uitputting
- buikklachten (diarree, verstopping, misselijkheid)
- vruchtbaarheidsproblemen
Bezoek de Endometriose stichting voor meer informatie.
Hoe wordt endometriose vastgesteld?
Voordat je in een diagnostisch traject komt, is het goed om te weten dat het vaststellen van endometriose vaak uit meerdere onderdelen bestaat. Artsen combineren gesprekken, beeldvorming en soms een operatie om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen. Deze stappen helpen om zowel de ernst als de locatie van de endometriose goed in kaart te brengen – iets wat bepalend is voor een passende behandeling.
Stap 1: Een goed gesprek met een specialistische arts
De arts bespreekt je klachten, menstruatiepatroon, seksuele pijn, darmklachten en eventuele wens om zwanger te worden. Een uitgebreid gesprek is de basis voor een verdenking op endometriose.
Stap 2: Beeldvorming (echo of MRI)
Een echo kan soms diepe endometriose of cystes (endometriomen) laten zien. Bij vermoeden van ernstige vormen wordt vaak een MRI aangeraden.
Stap 3: Laparoscopie (kijkoperatie)
Dit is nog steeds de enige manier om 100% zeker te zijn van de diagnose. Tijdens deze operatie kan endometriose vaak direct worden verwijderd.
Hoe kan endometriose je vruchtbaarheid beïnvloeden?
Endometriose is méér dan alleen pijn: het kan ook invloed hebben op je vruchtbaarheid. Dat betekent niet dat je niet zwanger kunt worden. Heel veel vrouwen met endometriose worden dat wel, maar het kan het proces ingewikkelder maken.
Omdat endometriose een chronische ontstekingsziekte is die zich in en rondom het bekken afspeelt, kunnen verschillende onderdelen van het natuurlijke bevruchtingsproces worden verstoord. Denk aan de eisprong, de weg die een eicel aflegt, de kwaliteit van eicellen of de innesteling van een embryo.
Veel vrouwen merken pas dat er iets mis is wanneer zwanger worden langer duurt dan verwacht. Soms komt dat door pijn, soms door verminderde vruchtbaarheid, maar heel vaak doordat de diagnose laat wordt gesteld.
Ontstekingen veroorzaken
Deze ontstekingsreacties beïnvloeden de kwaliteit van eicellen en het functioneren van het buikvlies.
De anatomie van de eierstokken en eileiders veranderen
Door verklevingen of afwijkende ligging kunnen eicellen minder makkelijk worden opgepikt door de eileider.
Cystes (endometriomen) vormen aan de eierstokken
Deze kunnen de eierstokreserve (AMH) en eicelkwaliteit beïnvloeden.
Innesteling bemoeilijken
Door ontsteking, hormonale disbalans of een omgeving in de baarmoeder die niet helemaal in balans is.
De hormoonbalans verstoren
Endometriose reageert op oestrogeen en kan het natuurlijke hormonale ritme ontregelen.
Littekenweefsel veroorzaken
Verklevingen kunnen de beweging van eicellen en eileiders belemmeren.
Dit betekent niet dat een zwangerschap onmogelijk is. Veel vrouwen worden spontaan zwanger of met ondersteuning, zoals IUI, IVF of ICSI, afhankelijk van het stadium van endometriose en de individuele situatie.
Lees meer over een IVF-behandeling of “IVF en Endometriose: Kies de beste behandeling voor jouw kinderwens“
Lees ook: “Diagnose endometriose: Het succesverhaal van Zora“
Behandeling van endometriose
Veel vrouwen met endometriose lopen jarenlang rond met pijn, vermoeidheid en onzekerheid voordat er eindelijk duidelijkheid komt. Als de diagnose er eenmaal ís, volgt vaak de volgende grote vraag: wat kan ik eraan doen?
Endometriose is helaas niet te genezen, maar er zijn wél effectieve manieren om klachten te verminderen, het dagelijks leven draaglijker te maken en – wanneer je een kinderwens hebt – je vruchtbaarheid te ondersteunen.
1. Hormonale behandeling
- de anticonceptiepil
- progestageen
- hormoonspiraal
- GnRH-agonisten
Deze onderdrukken je cyclus en kunnen klachten dempen. Nadelen zijn mogelijke bijwerkingen zoals stemmingswisselingen, hoofdpijn en overgangsklachten.
2. Chirurgie
Bij een kijkoperatie kunnen endometrioseplekken worden verwijderd. Dit kan helpen bij:
- ernstige pijn
- diepe endometriose
- endometriomen
- vruchtbaarheidsproblemen
Een operatie kan veel verlichting geven, maar het is wél belangrijk dat je in ervaren handen bent. Endometriose-chirurgie is precisiewerk. In centra die hierin gespecialiseerd zijn, werken teams die dit dagelijks doen — en dat zie je terug in de resultaten.
3. Leefstijl en zelfmanagement
Steeds meer vrouwen ervaren dat leefstijlaanpassingen helpen om hun klachten draaglijker te maken. Iets waar je zelf invloed op hebt, op dagen dat endometriose zoveel vraagt van je energie en lichaam. Kleine aanpassingen kunnen rust brengen in je zenuwstelsel, ontstekingen dempen en je kwaliteit van leven verbeteren.
Veel vrouwen vinden verlichting door:
- een ontstekingsremmend voedingspatroon
- beweging afgestemd op hun energieniveau
- stressreductie & ademhalingsoefeningen
- warmte (bijv. een kruik of warme douche)
- beter slapen en herstelmomenten inbouwen
Het zijn geen ‘quick fixes’, maar wel manieren die je kunnen helpen om méér regie en comfort te voelen in onzekerheid.
Lees ook: “Behandeling van endometriose: een wetenschappelijke discussie“
4. Multidisciplinaire zorg
Zoals we al eerder beschreven, raakt endometriose vaak meerdere systemen in het lichaam tegelijk: het hormonale systeem, het immuunsysteem, het zenuwstelsel en de organen in de buikholte. Omdat de klachten uiteenlopen, van pijn en vermoeidheid tot spijsverteringsklachten, angst, spanningen in het bekkenbodemgebied en impact op seksualiteit of werk, is één zorgverlener meestal niet genoeg om het volledige plaatje te behandelen. Een multidisciplinair team ziet niet alleen een stukje van de puzzel, maar het geheel.
Dat betekent dat klachten beter begrepen worden, omdat verschillende specialisten vanuit hun eigen expertise meekijken. De behandeling effectiever wordt, doordat lichamelijke, hormonale, mentale en praktische ondersteuning op elkaar wordt afgestemd. De hersteltijd korter kan zijn, omdat klachten niet geïsoleerd worden behandeld. Jij minder hoeft te “shoppen” tussen zorgverleners, omdat het team samenwerkt en jou centraal zet. en als laatste de kwaliteit van leven sneller verbetert, omdat er aandacht is voor zowel de ziekte zelf als voor werk, relaties, energie, seksualiteit, emoties en dagelijkse routines.
Kort gezegd: endometriose vraagt om meer dan één oplossing, en een multidisciplinair team zorgt ervoor dat je niet zelf de projectmanager hoeft te zijn van je eigen ziekteproces.
ESHRE-richtlijn: betrouwbare informatie voor vrouwen
De Europese beroepsorganisatie ESHRE stelde een uitgebreide richtlijn op voor diagnose en behandeling van endometriose.
Er is ook een patiëntenversie, ontwikkeld met o.a. Nederlandse en Belgische patiëntenverenigingen. Omdat veel medische richtlijnen ingewikkeld zijn, biedt deze patiëntenversie toegankelijke en betrouwbare informatie voor vrouwen zelf.
Download hier de patiëntenversie.
Endometriose vs. Adenomyose: wat is het verschil?
Endometriose en adenomyose worden vaak door elkaar gehaald, maar het zijn verschillende aandoeningen. Hieronder delen we een overzicht waarin we het verschil laten zien:
| Endometriose | Adenomyose |
| Weefsel buiten de baarmoeder | Weefsel in de spierwand van de baarmoeder |
| Komt vaak voor op eierstokken, buikvlies, darmen | Baarmoeder vergroot, zeer hevig bloedverlies |
| Kan de vruchtbaarheid beïnvloeden | Staat vaak in verband met zeer hevige menstruaties |
| Diagnose vaak via laparoscopie of MRI | Diagnose via echo/MRI |
Bezoek de Endometriose stichting voor meer informatie.
Samen verder
Endometriose raakt elke laag van je leven: fysiek, mentaal en emotioneel. Als je daarbij ook nog eens vruchtbaarheidsproblemen hebt, kun je je alleen en onbegrepen voelen.
FertiFriend is er om je te steunen, met betrouwbare informatie en een warme community waar je écht jezelf mag zijn. Word lid van de FertiFriend Community en vind steun bij vrouwen die begrijpen hoe het voelt.
Samen is minder alleen.
