Bij FertiFriend geloven we dat kennis kracht is – en wie kunnen we daar beter over spreken dan Drs. Dorenda van Dijken, gynaecoloog en dé expert op het gebied van de overgang? In ons interview vertelde zij openhartig over hormonale veranderingen, mentale gezondheid en de kracht van goede zorg op maat. We nemen je mee in de wereld van de overgang, zonder taboes. Want hoe meer je weet, hoe beter je kunt zorgen voor jezelf.
Wat gebeurt er in je lijf tijdens de overgang?
De overgang is veel meer dan alleen “niet meer ongesteld worden”. Het is een complexe, hormonale dans waarin het oestrogeenniveau langzaam daalt omdat de voorraad eicellen opraakt. Elke vrouw wordt geboren met een beperkte voorraad eicellen. Zodra die voorraad slinkt, beginnen hormonale veranderingen die uiteindelijk leiden tot de menopauze: de allerlaatste menstruatie. De jaren daaromheen noemen we de overgang, of specifieker: de perimenopauze.
De daling van het hormoon oestrogeen staat centraal in dit proces. En dat is niet zomaar een detail: oestrogeen beïnvloedt bijna álles in het vrouwenlichaam. Denk aan:
- Elasticiteit van huid, haar, pezen en bloedvaten
- Botdichtheid
- Stemming en emoties (via neurotransmitters als serotonine en dopamine)
- Temperatuurregulatie in de hersenen
Het zijn vooral de schommelingen van oestrogeen – niet alleen de daling op zich – die klachten veroorzaken. Dat maakt deze fase grillig en onvoorspelbaar, en soms zelfs verwarrend.
De overgang bestaat uit verschillende fases, waarvan de perimenopauze – de jaren rondom je laatste menstruatie – vaak de meeste klachten geeft. Denk aan stemmingswisselingen, slaapproblemen, opvliegers of angstgevoelens. En ja, dit kan al beginnen vanaf je 40e. Soms zelfs eerder.
Hoe hormonen lichaam en geest beïnvloeden in de overgang
Naast oestrogeen speelt ook progesteron een rol, al is deze kleiner dan vaak gedacht. Progesteron beïnvloedt onder meer het slaappatroon via GABA-receptoren in de hersenen. Toch blijkt uit onderzoek dat slaapproblemen in de overgang vooral ontstaan door gedrag en context – niet puur door hormonen.
Daarom benadrukt Van Dijken het belang van het bio-psychosociale model. Vrouwen verschillen onderling enorm. Persoonlijkheid, levensstijl, omgeving én eerdere psychische klachten bepalen mede hoe zwaar iemand de overgang ervaart.
Belangrijke misverstanden over de overgang
Volgens Van Dijken bestaan er nog veel fabels over de overgang. De belangrijkste?
❌ “Als je nog menstrueert, kun je niet in de overgang zijn.”
▶️ Onjuist. Hormonale schommelingen beginnen vaak al vanaf je 38e en kunnen klachten geven terwijl je cyclus nog doorgaat.
❌ “Opvliegers zijn hét teken van de overgang.”
▶️ Niet per se. Veel vrouwen ervaren geen warmteklachten, maar wél mentale klachten zoals angst, somberheid of stemmingswisselingen.
❌ “Als je een hormoonspiraal hebt, merk je niks van de overgang.”
▶️ Onjuist. Ook met hormonale anticonceptie kun je overgangsklachten ervaren.
❌ “De pil uitstellen betekent dat je de overgang uitstelt.”
▶️ Onjuist. De biologische klok loopt gewoon door.
Een onderbelichte groep zijn vrouwen met PMDD of gevoeligheid voor hormonale schommelingen. Zij lopen aantoonbaar méér risico op mentale klachten in de overgang – vaak zónder klassieke opvliegers. Juist daarom is het belangrijk om mentale signalen serieus te nemen.
Mentale klachten in de overgang: dit moet je weten
Psychische klachten zoals somberheid, angst, paniekaanvallen of prikkelbaarheid komen vaker voor tijdens de overgang. Zeker bij vrouwen die eerder:
- ADHD of autisme hebben
- PMDD of PMS ervaarden
- Een depressie doormaakten
Met name deze laatste vrouwen hebben tot 5x meer kans op terugkerende klachten tijdens de perimenopauze. Toch worden deze signalen vaak gemist of gebagatelliseerd, vooral als er géén klassieke overgangssymptomen zijn.
“Volg je gevoel. Als je merkt dat er iets verandert, luister daar dan naar – het klopt vaak.” – Drs. Dorenda van Dijken
POI: als de overgang te vroeg komt
Bij zo’n 3,5% van de vrouwen begint de overgang vóór hun 40e levensjaar. Dit noemen we POI – Premature Ovarium Insufficiëntie. Een ingrijpende diagnose, vooral als er nog een kinderwens is.
De impact van POI:
- Vervroegde veroudering (botten, hart, hersenen)
- Laag testosteron → seksueel disfunctioneren
- Verhoogd risico op depressie en angst
- Kans op auto-immuunziekten en diabetes
- Sterk verminderde vruchtbaarheid
Voor deze vrouwen is tijdige hormoontherapie geen luxe, maar noodzaak. Het verlengt niet alleen de levensverwachting, maar beschermt ook tegen ernstige gezondheidsrisico’s zoals hart- en vaatziekten, botontkalking en dementie.
“Bij POI is hormonale substitutie cruciaal. Anders is de levensverwachting tot 10-15 jaar korter.” – Drs. Dorenda van Dijken
Wat kun je zelf doen bij overgangsklachten?
De basis van goede overgangszorg begint bij leefstijl. Dat klinkt cliché, maar het is wetenschappelijk bewezen. Van Dijken benadrukt:
- Voeding: plantaardig, mediterraan of Afrikaans dieet werkt positief op klachten en gezondheid
- Beweging: elke dag 30 minuten bewegen verlaagt stress, versterkt botten en verbetert stemming
- Slaap: Cognitieve gedragstherapie voor slaap is vaak effectief
- Stressmanagement: mindfulness, ademhaling, wandelen – geen luxe, maar noodzaak
Supplementen? Alleen vitamine D is medisch bewezen effectief. Andere supplementen kunnen soms helpen, maar zijn zelden wetenschappelijk bewezen werkzaam. Kies alleen middelen met een EMA-keurmerk en wees kritisch op claims.
“Er is niks mis met placebo-effect, maar wél met een lege portemonnee. Blijf kritisch en laat je goed informeren.” – Drs. Dorenda van Dijken
Persoonlijke zorg bij overgangsklachten
De overgang vraagt om samenwerking. Niet één zorgverlener die alles moet weten, maar een netwerk van experts. Gynaecoloog, huisarts, cardioloog, psycholoog of psychiater – ieder heeft een rol.
Sinds 2022 is er een vernieuwde huisarts-richtlijn, maar mentale klachten zijn daar nog onderbelicht. Daarom pleit Van Dijken voor gezamenlijke richtlijnen van eerste en tweede lijn.
“Overgangszorg moet net als geboortezorg georganiseerd worden. Geen eilandjes meer, maar samenwerken in netwerken.” – Drs. Dorenda van Dijken
Overal is verbetering nodig. Vrouwen moeten zich gehoord voelen. Want: overgangsklachten zijn niet altijd zichtbaar, maar wel voelbaar.
De overgang: hoe nu verder?
De overgang is geen eindpunt, maar een overgang naar een nieuwe fase. Met de juiste kennis en begeleiding kan deze fase er een zijn van zelfzorg, inzicht en regie.
“Luister naar je lijf. Je bent niet gek – je bent in transitie. En daar mag je hulp bij vragen.” – Drs. Dorenda van Dijken
Onthoud dat je niet alleen bent en dat er hulp beschikbaar is. Samen kunnen we een community van steun en begrip creëren, zodat niemand zich alleen hoeft te voelen in hun proces. Als je meer informatie wilt of gewoon je verhaal wil delen? Voel je je vrij om een reactie achter te laten in de FertiFriend community. We zijn er om te luisteren en te steunen.
Disclaimer: De artikelen op dit platform zijn geschreven door FertiFriend en zijn bedoeld voor informatieve doeleinden. Aan de inhoud van deze artikelen kunnen geen rechten worden ontleend. Wij raden altijd aan om advies in te winnen bij uw behandelend arts voordat u beslissingen neemt over uw gezondheid en behandelingen.
