‘Laat het los’ of ‘probeer minder stress te hebben’ zijn opmerkingen die je vast al vaak hebt gehoord, of misschien wel zelf hebt gedacht, in je pogingen om zwanger te worden. Een vrijwel onmogelijke opgave, want wie blijft er wel koel als het begin van de menstruatie zich weer aandient, of wanneer je weer een belangrijke afspraak hebt in het ziekenhuis.
Daarnaast kan er onbegrip zijn vanuit je omgeving of moet je op werk verbergen hoe het echt met je gaat. Het is heel normaal dat stress overheerstin deze tijd.En toch wil je er wel iets mee. Al is het alleen maar om je wat beter te voelen. Over het omgaan met stress tijdens jouw vruchtbaarheidsbehandeling spraken we daarom met een expert op dit gebied. Anja van Onna is GZ psycholoog en heeft zich gespecialiseerd in holistische psychologie en psychische problemen rondom de zwangerschap en fertiliteit. Haar eigen reis naar moederschap was life changing, doordat ze haar eerste kindje door vroeggeboorte verloor en zij op een holistische manier het verlies verwerkte. Nu ondersteunt ze andere (wens)moeders tijdens hun moederschapsreis. Samen met Azucena Cuijpers (arts vrouwengezondheid) heeft ze het platform De Hele Mama opgericht.
Stress: wat gebeurt er precies?
Om stress beter te begrijpen, legt Anja eerst uit hoe ons zenuwstelsel werkt aan de hand van de polyvagaal theorie. Polyvagaal verwijst naar de nervus vagus die ook wel de zwevende zenuw wordt genoemd. De nervus vagus verbindt de hersenstam met onze organen (longen, maag, darmen, etc.) en stuurt informatie heen en weer tussen de hersenen en het lichaam. “Het is onze body-mind connectie”, zo beschrijft Anja het.
Anja: “De nervus vagus speelt een cruciale rol bij de overgang van het sympathisch zenuwstelsel naar het parasympatisch zenuwstelsel. Wanneer het veilig is, of voelt, dan is ons parasympathisch zenuwstelsel actief. Dan zijn we ontspannen en kalm, en is het zelfherstellend vermogen actief. Dat wordt ook wel rest and digest systeem genoemd. “Wanneer we ons onveilig voelen of wanneer er gevaar dreigt ervaren we stress, is het sympathisch zenuwstelsel (fight or flight) actief.”
“Hoewel we niet meer in de oertijd leven, reageert ons autonoom zenuwstelsel hetzelfde op stressprikkels als dat we vroeger reageerden op de tijger die ons kon aanvallen.” Om te kunnen overleven, hebben we verschillende stressreacties, namelijk: vluchten, vechten of bevriezen. In alle gevallen kun je dit ervaren als stress en onrust in je lichaam. Bij vluchten heb je het gevoel dat je weg wilt, je wilt ontsnappen aan de situatie. In geval van vechten kan je gevoelens van strijd of boosheid hebben en maak je sneller ruzie met de mensen om je heen. En in geval van bevriezen kan het zo zijn dat je uitcheckt of juist helemaal geen gevoelens hebt.”
Verschillende copingsmechanismen
Tijdens je vruchtbaarheidsbehandeling word je extra uitgedaagd om om te gaan met stressmomenten. Anja: “Misschien herken je jezelf wel in de voorbeelden van vechten, vluchten of bevriezen.” Deze reacties zijn dus heel normaal om te hebben en kunnen helpen of juist belastend voor je zijn. “Een stressvolle gebeurtenis of periode nodigt je dus eigenlijk uit om jezelf beter te leren kennen en te begrijpen hoe je omgaat met stress, ofwel je copingmechanismen.” Je copingmechanisme kan functioneel of disfunctioneel (helpend of niet-helpend), of bijvoorbeeld actief of vermijdend zijn, legt Anja uit.
Wil jij juist graag de regie tijdens de vruchtbaarheidsbehandeling en pak je alles aan om zwanger te worden (ofwel ben je actief)? Of zit je meer aan de vermijdende kant en wil je de stressmomenten liever uit de weg gaan en doen alsof ze er niet zijn?
Anja: “Het ene is niet beter dan het andere, maar jij kan wel zelf ervaren dat je aanloopt tegen de manier waarop je omgaat met stress.”
Je zenuwstelsel reguleren
“Als je merkt dat je copingmechanisme niet voldoende is, dan kun je de kans nemen om iets nieuws te leren”, gaat ze verder.“Vaak zie ik bij de vrouwen in mijn praktijk dat ze in deze periode echt leren luisteren naar zichzelf en wat ze nodig hebben om om te gaan met stressmomenten.” “Wat, deze vrouwen helpt, is dat ze de verbinding met hun lichaam en daarmee ook hun zenuwstelsel ontwikkelen.” Anja legt uit dat je dit kunt doen door jezelf te observeren wanneer je stress ervaart en vervolgens te zien hoe je hiermee omgaat. Vervolgens kun je een keuze maken, in plaats van onbewust te reageren op de situatie. “In de taal van de polyvagaal theorie zeg je dan dat je leert je zenuwstelsel te reguleren.” Reguleren doe je niet alleen door rust en ontspanning in te bouwen of een ademhalingsoefening te doen, maar ook door ontlading te vinden.
Hoe kan ik ontladen?
Ontladen doe je als je de stress kanaliseert, bijvoorbeeld door te huilen, te sporten of eens je woede eruit te gooien op een kussen. Dit gaat gepaard met het verwerken van je emoties.” Ontlading wordt echter vaak ondergewaardeerd, vindt Anja. “We duiden huilen vaak als dat er iets ‘mis’ is of dat we ‘zwak’ zijn, maar huilen is juist het zelfherstellende vermogen van het lichaam. Het is niet voor niets dat mensen een opluchting voelen na een flinke huilbui. Dus geef jezelf toestemming om die tranen te laten gaan, om je boosheid te uiten of eens je lichaam helemaal te laten gaan door te dansen of te bewegen. Op deze manier beweegt je zenuwstelsel van de sympathicus naar de parasympathicus. Dit oefenen geeft je zenuwstelsel meer veerkracht. “En die veerkracht is veel belangrijker dan geen stress hebben of vermijden.”
Wat heb ik nodig?
Misschien vraag je je nu af: hoe weet je nu of je ontspanning of ontlading nodig hebt? Vaak weet je dit zelf door naar je (lichamelijke) behoeftes te luisteren, zegt Anja. “Wat zegt je lichaam tegen jou? ” Heeft het behoefte aan rust en op de bank liggen samen met je partner? Of een vriendin bellen en de tranen te laten stromen? Wees eerlijk tegen jezelf over wat je nodig hebt en neem de signalen van je lichaam serieus. “Dit is de periode in je leven dat je mag zorgen voor jezelf.”
Meer weten over omgaan met stress tijdens je vruchtbaarheidsbehandeling? Op de Instagram pagina @dehelemama, delen Anja en Azucena over holistische vrouwengezondheid. Ook organiseren ze evenementen en retraites.
Onthoud dat je niet alleen bent en dat er hulp beschikbaar is. Samen kunnen we een community van steun en begrip creëren, zodat niemand zich alleen hoeft te voelen in hun proces. Als je meer informatie wil of gewoon je verhaal wil delen, voel je vrij om een reactie achter te laten in onze community. We zijn hier om te luisteren en te steunen.
