In een recent interview met Prof. Mijatovic (gynaecoloog, Amsterdam UMC), een toonaangevende expert op het gebied van voortplantingsgeneeskunde van het Amsterdam UMC, bespraken we vraagstukken rondom vruchtbaarheid die zowel voor vrouwen als mannen relevant zijn. Waaronder het belang van screening op vruchtbaarheidsproblemen bij jongvolwassenen en hoe maatschappelijke factoren van invloed zijn op de vruchtbaarheid. Een kans dus om meer inzicht te krijgen in een onderwerp dat ons allemaal aangaat.
Vroegtijdige screening: een noodzakelijke stap?
Wist je dat mannen in de westerse samenleving al op jonge leeftijd een verslechtering van hun zaadkwaliteit kunnen ervaren? De vraag of jongvolwassenen dan ook eerder gecontroleerd moeten worden op vruchtbaarheidsproblemen vindt Dr. Mijatovic een prikkelend en relevant thema, vooral omdat er momenteel weinig aandacht voor is. “Er wordt steeds meer gepleit voor screening, vooral bij mannen. Gelukkig is het bij mannen vrij eenvoudig om zaad in te vriezen, wat een handige manier biedt om de kwaliteit te screenen. Tot nu toe gebeurt deze screening in Europa vooral bij kankerpatiënten, wanneer hun vruchtbaarheid direct in gevaar is. Maar vroegtijdige tests op spermakwaliteit kunnen ook helpen om de vruchtbaarheid bij mannen in de gaten te houden en meer inzicht te krijgen in hun reproductieve gezondheid.”
Bewustwording, educatie en innovatie
Bij vrouwen ligt de uitdaging anders, zegt hij. “Met name voor vrouwen die lijden aan endometriose. Deze aandoening kan sluimerend zijn, met soms duidelijke klachten. Juist die patiënten wil je eerder identificeren.” Het creëren van bewustzijn rondom endometriose is wat hem betreft cruciaal. Door vrouwen digitale tools te bieden om hun klachten beter inzichtelijk te maken, zoals een app, kunnen ze eerder hulp zoeken. Dit bevordert de communicatie met zorgverleners, zoals huisartsen. Dr. Mijatovic pleit ervoor dat deze groep eerder in het vizier komt van de gezondheidszorg om inwendige schade te voorkomen die kan leiden tot onvruchtbaarheid. Ook kunnen dergelijke apps informatie bieden hoe om te gaan met endometriose, legt hij uit, en wat je er zelf aan kan doen door veranderingen in je levensstijl door te voeren. “Er zijn tegenwoordig zoveel mogelijkheden en middelen om kennis en voorlichting bij de juiste doelgroep te krijgen, daar moeten wij als artsen meer gebruik van maken.”
In veel gevallen is het alleen niet zo eenvoudig, omdat de betrokken groep vaak geen klachten ervaart. Interessant is dan ook het recent verschenen nieuwsbericht van GGD Nederland over de impact van een chlamydia-infectie bij vrouwen. Dit zou kunnen leiden tot schade aan de eileiders, wat op zijn beurt de kans op IVF kan verhogen.
Nieuw onderzoek laat echter zien dat dit risico vooral geldt voor vrouwen die klachten hebben, zoals pijn bij het plassen en bloedverlies na het vrijen. Dit heeft tot gevolg dat vanaf 2025 de GGD niet meer standaard test op chlamydia bij de screening op SOA’s .
Ook bieden innovatieve technologieën, zoals AI, mogelijkheden voor een snellere diagnose van aandoeningen, zoals endometriose. Zo geeft Dr. Mijatovic aan dat deze technologie kan helpen bij het interpreteren van echo’s en MRI-scans, wat vooral nuttig is in gebieden waar specialistische zorg niet altijd beschikbaar is. “De vertraging in het stellen van een diagnose, die gemiddeld acht jaar kan duren voor vrouwen met endometriose, kan hierdoor verminderd worden waardoor de behandeling sneller kan starten. De combinatie van verhoogd bewustzijn van aandoeningen, samenwerking tussen ziekenhuizen en huisartsen en innovatieve technologieën kan de zorg voor patiënten met endometriose aanzienlijk verbeteren.”
Wat staat vroegtijdige screening in de weg?
In het buitenland is er een veel kortere lijn tussen patiënt en specialist en ga je eerder en op regelmatige basis naar een gynaecoloog. In Nederland word je eigenlijk pas voor het eerst opgeroepen als je 30 bent (voor het eerste bevolkingsonderzoek naar HPV). Moet dat niet anders, vragen wij ons af?
Huisartsen als poortwachters
Dat komt doordat het Nederlandse zorgsysteem anders is ingericht, legt prof. Mijatovic uit. In het Nederlandse zorgsysteem fungeren huisartsen als poortwachters voor de gezondheidssituatie van zowel mannen als vrouwen. Dit systeem is afhankelijk van de klachten die patiënten ervaren en hoe snel zij een huisarts opzoeken.
Bovendien zijn er in het buitenland commerciële aanbieders die gemakkelijk afspraken kunnen maken voor vruchtbaarheidstests, iets wat in Nederland niet gangbaar is. “Wij hebben er in Nederland heel bewust voor gekozen om dat niet te doen, vanuit de kosten die de gezondheidszorg met zich meebrengt. Op deze manier voorkom je ook overconsumptie van de gezondheidszorg. Aan de andere kant kun je deze afhankelijkheid van huisartsen ook als een beperking zien. Het bevorderen van bewustzijn en educatie is dan ook essentieel om mensen eerder naar de huisarts te laten stappen.”
Hij onderstreept dat wij wel een systeem hebben waarbij vruchtbaarheidsbehandelingen worden vergoed. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Amerika en Australië, waar men alles uit eigen zak moet betalen en waar IVF veel duurder is dan in Nederland. Geen enkel zorgsysteem lijkt dus 100% compleet, wat er ook mee te maken heeft is dat dit maatschappelijke keuzes zijn die mede worden beslist door politiek.
Preventie en bezuinigingen
Zo benoemt Dr. Mijatovic ook een andere politieke keuze, namelijk die van de bezuinigingen op preventieve zorg. Op dit moment wil de regering bezuinigen op instituten die voorlichten en preventieve zorg bieden over voeding en dieet. “Dat is natuurlijk heel krom en schadelijk in het licht van de huidige epidemie van overgewicht. Het lijkt een gemakkelijke korte-termijn oplossing voor politici die snel willen besparen, maar dit kan juist op lange termijn leiden tot hogere zorgkosten door ziekte, behandelingen, arbeidsuitval en andere gezondheidsproblemen.”
Mijatovic stelt ook dat de huidige bezuinigingen op preventieve zorg in Nederland juist op lange termijn kunnen leiden tot hogere zorgkosten en meer gezondheidsproblemen. “Deze korte-termijn oplossingen verbergen de kosten die in de toekomst zullen ontstaan door ziekte, behandelingen en mogelijk daardoor arbeidsuitval.” Kortom, juist door in te zetten op preventie, bewustwording en innovatie, kunnen we een gezondere toekomst creëren waarin vruchtbaarheidsproblemen tijdig worden herkend en behandeld.
Maatschappelijke behoeften
Ook de maatschappelijke context speelt een rol. Dr. Mijatovic benadrukt dat er in Nederland een gebrek is aan een duidelijke richtlijn om vrouwen eerder over hun kinderwens na te laten denken. “De leeftijd van de vrouw is een risicofactor die in de huidige Westerse maatschappij wel steeds vaker voorkomt. De leeftijd waarop het eerste kind gekregen wordt is echt beduidend hoger dan 50 jaar geleden het geval was en heeft ook impact op de uiteindelijke gezinsgrootte. “Hoewel er vooruitgang is geboekt in de emancipatie van vrouwen, is er nog steeds ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, met name in de werk- en gezinsbalans. Dit heeft invloed op de beslissing van veel vrouwen om op latere leeftijd een gezin te stichten, wat kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen.” Hij pleit voor het verbeteren van voorwaarden die gezinsvorming bevorderen, zoals kinderopvang en flexibele verlofregelingen, zoals in Scandinavische landen. Deze verbeteringen zouden mensen kunnen aanmoedigen om eerder gezinnen te stichten en hun vruchtbare periode optimaal te benutten.
Daarnaast benadrukt Mijatovic dat de artsen eigenlijk pas aan het einde van een belangrijke periode “toegevoegd” worden. Zij hebben namelijk geen invloed op de levensstijl van de patiënten voorafgaand aan hun fertiliteitstraject, zoals dieet keuzes, alcohol en drugsgebruik.
De rol van sociale media
Mijatovic bevestigt dat veel jongeren hun informatie over gezondheid en vruchtbaarheid van sociale media halen, wat een mix van goede en verkeerde informatie kan opleveren. Het is wat hem betreft belangrijk dat zorgprofessionals samenwerken met influencers om desinformatie tegen te gaan. Hij ziet daarbij een belangrijke rol voor scholen om jongeren te leren om kritisch te zijn ten aanzien van de informatie die zij online tegenkomen. “Ik merk zelf dat het een steeds grotere tijdsbesteding is in de consulten die ik doe. Tegenwoordig komen patiënten met zoveel ideeën naar het spreekuur vanuit social media waardoor het bijna het hele consult opslokt. Vaak alleen om de verkeerde informatie te neutraliseren en in een ander perspectief te zetten. Hierdoor loop je nu het gevaar dat je nauwelijks tijd hebt om tot de kern te komen van hun probleem.”
Nederlandse IVF-vergoedingsregeling
Dr. Mijatovic stelt ook dat je je kunt afvragen of de vergoedingsregeling voor IVF behandelingen in Nederland inmiddels niet achterhaald is. Deze regeling is gebaseerd op de kosten van eileideroperaties die tot de jaren ’80 werden uitgevoerd bij vrouwen met zieke eileiders. “IVF is deze behandeling als het ware gaan vervangen en er is toen gewoonweg gekeken hoeveel IVF-behandelingen staan qua kostprijs een-op-een tot een operatie. Het heeft dus eigenlijk een financiële basis en is helemaal niet gebaseerd op de wetenschap en zeker niet op recente wetenschap..Sommige vrouwen worden pas met vijf behandelingen zwanger, maar we weten helaas niet waar het optimum ligt.”
“Het blijft ook hier een politieke en maatschappelijke keuze. In dit stelsel is het nu wel voor iedereen mogelijk om behandeling te ondergaan, doordat er in elk geval drie IVF behandelingen vergoed worden in tegenstelling tot andere landen waar IVF niet opgenomen is in de zorgverzekering. Hoewel IVF in Nederland relatief goedkoop is (een IVF-behandeling kost rond de 5.000 euro inclusief medicatie in vergelijking met andere landen, zoals de VS waar dat tussen de 20.000 en 40.000 euro ligt), voelen we ook als FertiFriend behoefte aan herziening van de huidige regels. De vergoedingen zijn nu nog steeds gebaseerd op een verouderd systeem dat niet per se aansluit bij de huidige wetenschappelijke inzichten.
Veiligheid van behandelingen
In Nederland zijn ook we behoorlijk kritisch als het gaat om zogenaamde “add-on behandelingen” die niet wetenschappelijk zijn onderbouwd. Dr Mijatovic: “De overtuiging is simpel: als iets geen wetenschappelijke basis heeft, moet je het niet aanbieden, want dan draait het vaak alleen om commerciële belangen. We willen helderheid over de resultaten én de mogelijke nadelen van behandelingen. Zonder deze strikte aanpak kunnen we een wildgroei krijgen, vergelijkbaar met wat we zien in de cosmetische chirurgie, wat kan leiden tot financiële maar ook gezondheidsschade voor mensen — iets dat we ten koste van alles willen vermijden.”
“Ik vind het heel belangrijk om deze aanpak te blijven hanteren, ook al kan dat soms betekenen dat mensen zich minder geholpen voelen of dat de indruk ontstaat dat het buitenland meer innovaties te bieden heeft”, zegt hij. “Het zorgt namelijk voor een bepaalde kwaliteitsgarantie.” Toch is er ook in Nederland discussie over het toestaan en vergoeden van bepaalde add-ons vanwege de groeiende vraag vanuit patiënten.
Veel patiënten merken ook op dat klinieken en ziekenhuizen in het buitenland vaak een veel persoonlijkere aanpak hebben. Dr. Mijatovic bevestigt dit, omdat Nederland kiest voor protocollaire geneeskunde die volgens strikte paden verloopt. “Mensen die een individuele benadering willen, voelen zich hier niet altijd in geholpen.” Bovendien is de tijd die artsen in Nederland voor hun patiënten hebben vaak beperkt, en Mijatovic begrijpt dat dit niet altijd ideaal is voor patiënten.
Aan de ene kant biedt deze gestructureerde manier van werken voordelen, zoals een goed georganiseerd zorgproces. Aan de andere kant betekent het ook dat artsen minder ruimte hebben voor hun eigen overtuigingen en ervaringen. In de meerderheid van de gevallen wijken artsen daarom niet af van de richtlijnen, omdat beroepsverenigingen, maar ook de inspectie slechts een minimale variatie toestaan.
Holistische aanpak nodig
Dr. Mijatovic pleit voor meer psychische ondersteuning naast de medische behandelingen. Momenteel is de beschikbaarheid van deze ondersteuning in ziekenhuizen nogal beperkt, waardoor er heel selectief wordt gekeken naar wie er doorverwezen wordt. Vooral op cruciale momenten in een traject is het essentieel dat patiënten met een professional kunnen praten. Het huidige systeem laat hier te wensen over, en buiten het ziekenhuis is vergoeding vaak een struikelblok.
“Als arts vind ik het cruciaal om de pijn van patiënten bespreekbaar te maken. Helaas is er niet altijd veel tijd voor, maar het is wel ontzettend belangrijk. Ook moeten we aandacht hebben voor het stel, niet alleen voor één van de twee, zodat ze meer als een team kunnen functioneren.”
Patiënten met een chronische aandoening, zoals endometriose, hebben bijzonder veel baat bij een holistische aanpak. Hoe ga je om met deze aandoening? Welke levensstijl en voeding passen het beste? En wat betreft de psychische impact van het leven met een chronische ziekte? Voor endometriose is het essentieel om zowel chirurgische als medicamenteuze behandelingen te overwegen, maar ook te kijken naar wat patiënten zelf kunnen doen. Wat zijn de beste lifestyle- en voedingsveranderingen? Zijn er specifieke diëten die nuttig zijn?
Dr. Mijatovic waarschuwt echter om voorzichtig te zijn met populaire diëten, zoals een glutenvrij dieet zonder medische noodzaak, omdat dit meer schade kan veroorzaken dan het voorkomt. Bovendien is daar geen wetenschappelijke basis voor in de behandeling van endometriose.
Conclusie
Het interview met Prof. Mijatovic biedt waardevolle inzichten in screening en bewustwording van vruchtbaarheidsproblemen bij jongvolwassenen. De uitdagingen binnen het Nederlandse gezondheidszorgsysteem vragen om een collectieve inspanning van gezondheidsprofessionals, beleidsmakers en de maatschappij als geheel. Door in te zetten op preventie, bewustwording en innovatie, kunnen we een gezondere toekomst creëren waarin vruchtbaarheidsproblemen tijdig worden herkend en behandeld, en waarin iedereen de kans krijgt om zijn of haar kinderwens te vervullen.
Disclaimer: De artikelen op dit platform zijn geschreven door FertiFriend en zijn bedoeld voor informatieve doeleinden. Aan de inhoud van deze artikelen kunnen geen rechten worden ontleend. Wij raden altijd aan om advies in te winnen bij uw behandelend arts voordat u beslissingen neemt over uw gezondheid en behandelingen.
